Nadmierna generalizacja to jeden z mechanizmów myślenia, który często prowadzi do błędnych wniosków i niezdrowych schematów myślenia. Jest to zjawisko polegające na tym, że na podstawie pojedynczego zdarzenia lub ograniczonego doświadczenia wyciągamy zbyt ogólne wnioski. Przykład tego typu myślenia w psychologii pojawia się, gdy człowiek przypisuje cechy całej grupie lub przyszłym sytuacjom, bazując na jednym negatywnym doświadczeniu.
Aby lepiej zobrazować to zjawisko, posłużę się przykładem opartym na koncepcji „gdzie jest Nemo?”. W tym kontekście może chodzić o nadmierną generalizację w odniesieniu do postaci czy sytuacji w filmie „Gdzie jest Nemo?” (film animowany, który może być punktem wyjścia do zrozumienia tego zjawiska w psychologii).
Przykład nadmiernej generalizacji w kontekście „Gdzie jest Nemo?”
W filmie, główny bohater, Marlin, jest ojcem, który przeżył traumatyczne wydarzenie, kiedy stracił swoje wcześniejsze potomstwo. W wyniku tego doświadczenia, Marlin rozwija przekonanie, że świat jest niebezpieczny i jego syn Nemo może znaleźć się w niebezpieczeństwie w każdej chwili. Nawet najmniejsze zagrożenie, jak choćby podróż Nemo do szkoły, staje się dla Marlina dowodem na to, że cały świat jest nieprzyjazny i niebezpieczny. Jego obawy są przesadzone i nie zawsze mają podstawy w rzeczywistości, ale wynika to z tego, że na podstawie wcześniejszego doświadczenia wyciąga on zbyt ogólne wnioski o świecie. Marlin nie tylko obawia się o życie swojego syna, ale również zaczyna ograniczać jego możliwości i wolność, co ma swoje psychologiczne konsekwencje.
Nadmierna generalizacja w psychologii
Nadmierna generalizacja jest jednym z typowych błędów poznawczych. Polega na tym, że na podstawie jednego negatywnego doświadczenia, osoba zaczyna postrzegać wszystkie przyszłe sytuacje przez pryzmat tego zdarzenia. Może to prowadzić do rozwoju lęków, depresji, a także trudności w podejmowaniu decyzji. Osoba stosująca nadmierną generalizację może na przykład po jednym nieudanym wystąpieniu na egzaminie uznać, że „zawsze zawali wszystko”, a po jednej kłótni z przyjacielem pomyśleć, że „wszystkie przyjaźnie się kończą”.
Tego typu myślenie zniekształca rzeczywistość i powoduje, że osoba jest zamknięta na inne, bardziej pozytywne doświadczenia. W przypadku Marlina z filmu, jego nadmierna generalizacja sprawia, że staje się on nadopiekuńczy, przez co może utrudniać rozwój syna, który potrzebuje doświadczeń zewnętrznych, by dorosnąć i nauczyć się radzić sobie z wyzwaniami.
Jak radzić sobie z nadmierną generalizacją?
W psychoterapii, szczególnie w terapii poznawczo-behawioralnej, często pracuje się z tym zniekształceniem myślenia, pomagając pacjentowi identyfikować błędne wnioski, które wyciąga na podstawie pojedynczych doświadczeń. Celem jest nauczenie się bardziej zrównoważonego i realistycznego podejścia do problemów, co prowadzi do lepszego radzenia sobie z trudnościami życiowymi.
Podsumowując, nadmierna generalizacja to tendencja do wyciągania zbyt ogólnych wniosków na podstawie pojedynczych doświadczeń. Może prowadzić do niezdrowych schematów myślenia i obniżać jakość życia, dlatego warto pracować nad tym błędem poznawczym, by bardziej adekwatnie interpretować rzeczywistość.
